رادیوگرافی دندان چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

احتمالا رادیوگرافی دندان در یک کلینیک دندانپزشکی جزو کارهای مورد علاقه شما نیست! پوشیدن یک پیشبند سنگین و نگه داشتن وسیله‌­ای ناخوشایند بین دندان­‌هایتان حتی برای چند ثانیه خوشایند نیست. اما عکاسی اشعه ایکس چیزهای زیادی را به متخصصان دندانپزشکی نشان می‌­دهد. رادیوگرافی به دندانپزشکان کمک کند تا بتوانند وضعیت دندان­‌ها، ریشه‌­ها، وضعیت قرارگیری فک و ترکیب استخوان صورت را بهتر ببینند. این کار همچنین به آنها در تشخیص مشکلات دندانپزشکی در مراحل ابتدایی و درمان پیشگیرانه آنها نیز کمک می‌­کند.

اشعه ایکس یه نوع اشعه نامرئی است، که می­‌تواند از برخی مواد رد شده و توسط برخی دیگر جذب می­‌شود. این اشعه توسط اشیا متراکم مانند دندان­‌ها و استخوان­‌ها جذب شده که در عکس‌­های رادیوگرافی به رنگ سفید ظاهر می‌­شوند. در مقابل این اشعه از اشیا کمتر متراکم مانند لثه­‌ها و گونه‌­ها عبور کرده که در عکس رادیوگرافی به شکل مناطق تاریک دیده می­‌شوند. رادیوگرافی می‌­تواند در یافتن مشکلاتی که با ارزیابی بصری مشاهده نمی‌­شوند، کمک کند. یافتن و درمان مشکلات در مراحل اولیه رشد آنها موجب صرفه جویی در هزینه‌های شما شده، از ایجاد درد جلوگیری کرده (اگر این مشکلات درمان شوند) و حتی ممکن است جان شما را نجات ­‌دهد.

رادیوگرافی به یافتن چه مشکلاتی کمک می‌­کند؟

اشعه ایکس در یافتن ناهنجاری­‌ها و مشکلات دندانی زیر به دندانپزشکتان کمک می‌­کند.

در بزرگسالان:

• پوسیدگی، به خصوص در نواحی کوچک بین دندانی
• پوسیدگی زیر پرکردگی دندان­‌ها
• ریزش استخوان در فک
• تغییر در استخوان یا ریشه دندان بدلیل عفونت
• بررسی وضعیت و موقعیت دندان‌­ها برای  کاشت دندان، ارتودنسی، پروتز دندانی یا سایر عمل­‌های دندانپزشکی
• آبسه­‌ها (عفونت در ریشه دندان یا بین لثه و دندان)
• کیست و برخی از انواع تومورها

در کودکان مشخص می­کند:

• اگر پوسیدگی در حال توسعه است
• اگر فضای کافی در دهان برای رشد تمام دندان­‌های جوانه زده وجود دارد
• اگر دندان عقل در حال جوانه‌­زدن است
• اگر دندان­‌ها آسیب دیده باشد (و قادر به جوانه زدن از لثه نباشد)

انواع رادیوگرافی

انواع مختلفی از رادیوگرافی دندان وجود دارد که نماهای متفاوتی از دهان شما را ثبت می‌­کنند. متداول­‌ترین رادیوگرافی‌­های داخل دهانی مانند:

بایتوینگ: در این روش دندانپزشک، برای یافتن مطابقت تاج دندان­‌هایتان از شما می­‌خواهد تا یک کاغذ مخصوص را گاز بگیرید. از این روش معمولا برای بررسی حفره بین دندان­‌ها (بین دندانی) استفاده می­‌شود.

آکلوزال: این رادیوگرافی هنگام بسته بودن فک شما انجام شده و هدف آن مشاهده چگونگی به خط شدن دندان­‌های فوقانی و تحتانی شما است. این رادیوگرافی همچنین به تشخیص ناهنجاری‌­های آناتومیکی کف و کام دهان نیز کمک می‌­کند.

آکلوزال: در این روش با یک بار رادیوگرافی از کل دندان‌های شما عکس گرفته می­‌شود.

پانورامیک: در این نوع از رادیوگرافی دستگاه عکاسی به دور سر شما می‌­چرخد. دندانپزشک شما به منظور بررسی دندان­‌های عقل، برنامه­‌ریزی برای کاشت دندان یا بررسی مشکلات فک ممکن است از این روش استفاده کند.

پریاپیکال: در این روش تمرکز رادیوگرافی بر روی عکاسی از دو دندان کامل از ریشه تا تاج دندان است.

رادیوگرافی خارج دهانی: زمانیکه بکار می‌­رود که دندانپزشک شما به وجود مشکلات خارج لثه یا دندان (مثلا مشکلات فک) مشکوک باشد.

یک متخصص بهداشت دندان شما را در هر مرحله از رادیوگرافی راهنمایی می‌­کند. به شما برای گرفتن عکس مناسب آموزش داده می­‌شود. در صورت نیاز برای رادیوگرافی مناسب فاصله دهندگان داخل دهانی، در داخل دهان قرار می­‌گیرند.

افراد هرچند وقت یکبار به رادیوگرافی نیاز دارند؟

تعداد و فاصله دفعات رادیوگرافی از دندان­‌ها بستگی به سابقه پزشکی و دندانپزشکی شما و شرایط فعلی دندان‌­هایتان دارد. برخی افراد ممکن است هر شش ماه یکبار به رادیوگرافی نیاز داشته باشند. برخی افراد نیز که سابقه بیماری دندانپزشکی یا لثه نداشته و دندانپزشک خود را به صورت دوره­ شش ماهه ملاقات می‌­کنند، ممکن است هر دو سال یکبار به رادیوگرافی نیاز پیدا کنند.

بیمارانی هم که برای اولین بار به کلینیک ما مراجعه کردند نیز ممکن است به رادیوگرافی دندان نیاز پیدا کنند. این رادیوگرافی در ویزیت اول برای مقایسه با رادیوگرافی­‌های گذشته برای کشف مشکلات و تغییرات ناهنجار نیز کاربرد دارند. رادیوگرافی برای برخی افرادی که بیشتر در معرض مشکلات شدید دندانپزشکی قرار دارند، بیشتر مورد استفاده قرار می­‌گیرد. این افراد عبارتند از:

• کودکان: کودکان بطور کلی بیشتر از بزرگسالان به رادیوگرافی دندان‌­هایشان نیاز دارند، زیرا دندان­‌ها  و فک‌­های آنها در حال توسعه بوده و پتانسیل بیشتری برای پوسیدگی دندان دارند.
• بزرگسالانی که دندان­‌های ترمیمی زیادی دارند، مثلا چند دندان پر کرده دارند: برای پیدا کردن پوسیدگی در زیر پرکردگی دندان‌­ها یا در محل‌­های جدید.
• افرادی که نوشیدنی‌­های قندی زیادی می­‌نوشند: به منظور پیدا کردن پوسیدگی دندان
• مبتلایان به بیماری پریودنتال (لثه): برای کنترل ریزش استخوان
• افرادی که مبتلا به خشکی دهان هستند: چه به دلیل مصرف دارو(مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب ، آنتی­‌هیستامین‌­ها و سایر موارد) یا شرایط سلامتی (مانند سندرم سوژرن، غدد بزاقی آسیب دیده، درمان با اشعه به سر و گردن). خشکی دهان باعث پوسیدگی می‌شود.
• افراد سیگاری: برای بررسی ریزش استخوانی ناشی از بیماری­‌های لثه. (افراد سیگاری بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری لثه قرار دارند)

آماده‌­سازی برای رادیوگرافی دندان

رادیوگرافی به هیچ‌گونه آماده‌­سازی خاصی احتیاج ندارد. تنها عمل مورد نیاز قبل از عکاسی مسواک زدن است. این کار باعث می­‌شود متخصصان بتوانند در محیطی بهداشتی‌­تر روی دندان‌­هایتان کار بکنند. رادیوگرافی معمولا قبل از جرمگیری دندان­‌ها انجام می­‌شود.

هنگام انجام رادیوگرافی، شما پس از پوشیدن یک جلیقه سربی که روی سینه و بالاتنه شما را می‌­پوشاند، روی یک صندلی می‌­نشینید. دستگاه رادیوگرافی برای عکاسی از دهانتان در کنار سر شما قرار می‌­گیرد. برخی از کلینیک‌­ها اتاق جداگانه­‌ای برای انجام عکاسی اشعه ایکس دارند در حالیکه برخی دیگر از دندانپزشکان رادیوگرافی را در اتاق جراحی انجام می­‌دهند.

پس از رادیوگرافی:

هنگامیکه عکس‌­ها آماده می‌­شوند (عکاسی اشعه ایکس فوری آماده می­‌شود)، دندانپزشک شما آنها را نگاه کرده و وجود ناهنجاری را در دهان شما بررسی می­‌کند. پس از بررسی رادیوگرافی متخصص مشکلات موجود را با شما درمیان گذاشته و در مورد گزینه­‌های درمانی به شما مشورت می­‌دهد.

آماده‌سازی برای عکسبرداری با اشعه ایکس

در دندانپزشکی برای عکس برداری با اشعه ایکس، به هیچ گونه آماده سازی قبلی نیازی نیست بلکه فقط لازم است قبل از این کار دندان‌های خود را مسواک بزنید. مسواک زدن باعث بهداشت دهان و دندان شما شده و محیطی بهداشتی را برای دندانپزشک شما ایجاد می‌کند. در مطب دندانپزشکی با یک روپوش از جنس سرب (که قفسه سینه و پاهای شما را می‌پوشاند) روی یک صندلی بنشینید. دستگاه عکس برداری اشعه ایکس کنار سر شما قرار خواهد گرفت تا از دندان‌های شما عکس بگیرد. بعضی از دندانپزشکان اتاق جداگانه‌ای برای عکس‌برداری دارند در حالی که بعضی دیگر این کار را در همان اتاق انجام می‌دهند.

بعد از رادیوگرافی دندان

بعد از عکسبرداری، تصویر دندان‌های شما آماده می‌شود. دندانپزشک شما عکس را بررسی می‌کند تا هر گونه وضعیت غیرعادی را تشخیص دهد. اگر یک متخصص بهداشت دهان در حال تمیز کردن دندان‌های شما باشد ممکن است بعد از تمیز کردن دندان‌ها از شما بخواهد که نتایج کار را با عکسبرداری اشعه ایکس بررسی کند تا در صورت هر گونه وضعیت غیرعادی بتواند آن را تشخیص داده و برطرف کند. اگر دندانپزشک شما مشکلاتی مانند حفره یا پوسیدگی در دندان را تشخیص دهد، درمورد انواع روش‌های درمان آن با شما صحبت خواهد کرد. اگر هیچ گونه مشکلی را تشخیص ندهد، کارش را ادامه می‌دهد.

آیا رادیوگرافی دندان ایمن است؟

میزان تشعشع رادیواکتور ساطع شده از اشعه ایکس بسیار اندک است. پیشرفت­‌های دندانپزشکی، مثل ماشین­‌های اشعه ایکس که پرتوها را به منطقه کوچکی محدود می­‌کنند، اشعه ایکس‌­های با سرعت بالا، پیشبندهای سربی تمام بدن و قوانین سختگیرانه برای دقت و ایمنی دستگاه‌­های اشعه ایکس، از دلایل محدود بودن میزان دریافت اشعه ایکس توسط بیماران است. با وجود ایمنی اشعه ایکس، سوالاتی نیز باید در مورد استفاده از اشعه ایکس از دندانپزشک خود بپرسید:

• آیا در معاینات بالینی من چیزی پیدا کرده‌­اید که احساس می­‌کنید نیاز به بررسی بیشتر با رادیوگرافی دارد؟
• چگونه این رادیوگرافی به شما در برنامه درمانی من کمک می­‌کند؟